çaxmaq

1.

is.

1. Odlu silahlarda zərb mexanizminin hissəsi; yay. Tapançanın çaxmağı. – Bütün ümidlərinin alt-üst olduğunu görən Vəli tüfənginin çaxmağını çəkdi. M. Hüs.. Nişançılar isə . . silahlarını, xüsusən çaxmaqlarını təmizləyirlər. . Ə. Ə..

2. Keçmişdə: çaxmaqdaşına vurub qığılcım çıxararaq qovu yandıran çox bərk daş, yaxud dəmir (polad) parçası. Qasım kişi çaxmağı daşa vurub qovu basır çubuğa. C. M.. <Hüseynəli əmi> . . dəri kisənin içərisindən çaxmağı və daşı götürüb qovu odladı. . M. S. O.. // Keçmişdə: od almaq üçün işlədilən çaxmaq, çaxmaqdaşı və qov bir yerdə. Çaxmaqla papirosu yandırmaq.

2.

f.

1. Atəş açmaq üçün tüfəngin, tapançanın çaxmağını çəkib buraxmaq; atəş açmaq; güllə ilə vurmaq. Səttar daxılı çəkir, tapançanı çıxarıb Kəblə Heybətin kürəyinə bir güllə çaxır. H. S.. Həmin saat tüfəngin iki gözünü də çaxdım, ancaq heç biri dəymədi. M. Rz..

2. Birdən-birə işıldamaq, parıldayıb bərk şaqqıldamaq (ildırım, şimşək haqqında). Şimşək çaxdı. – Faytonun içərisini sükut bürümüşdü, bayırda isə şiddətlə yağış yağır, göy guruldayır və ildırım çaxırdı. M. S. O.. Gün çıxar, qar yağar, ildırım çaxar; Əgər tənha olsa, dağ da darıxar. N. Xəzri. // Obrazlı təşbehlərdə işlədilir. Kinli ürəklərdə bəslənən şimşək; Başında partladı, gözündə çaxdı. M. Müş.. Dəmirqayanın gözləri alovlanır, baxışlarından ildırımlar çaxırdı. H. N.. // Vurmaq, ilişdirmək. Başına bir yumruq çaxdı. // Əllə və ya əldə tutulan bir şeylə vurmaq; qaxmaq. Mıx çaxmaq.